احادیث در مورد روشهای مطالعه
1- به جای حرف زدن
2- خوب گوش بده
3- حفظ کن(برای حفظ کردن یاد داشت کن-قید علم بالکتابه)
4- به کار ببند (برای به کار بستن باید خوب بفهمی )
5- مباحثه کن - درس بده
الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : جاءَ رَجُلٌ إلى رَسولِ اللّه ِ صلى الله علیه و آله فقالَ : یا رسولَ اللّه ِ ، ما العِلمُ ؟ قالَ : الإنصاتُ ، قالَ : ثُمَّ مَه ؟ قالَ : الاستِماعُ ، قالَ : ثُمَّ مَه ؟ قالَ : الحِفظُ ، قالَ : ثُمَّ مَه ؟ قالَ : العَمَلُ بِهِ ، قالَ : ثُمَّ مَه یا رَسولَ اللّه ِ ؟ قالَ : نَشرُهُ . الکافی : 1/48/4.
امام صادق علیه السلام : مردى خدمت رسول خدا صلى الله علیه و آله آمد و عرض کرد: اى رسول خدا! علم چیست؟ فرمود: خاموشى. عرض کرد: سپس چه؟ فرمود: گوش سپردن. عرض کرد: دیگر چه؟ فرمود: حفظ و مراقبت. عرض کرد: آن گاه چه؟ فرمود: به کار بستنِ آن. عرض کرد: سپس چه، اى رسول خدا؟ فرمود: انتشار دادن آن.
6- تزکیه نفس
7- دعا
عنه علیه السلام : لَیسَ العِلمُ بِالتَّعَلُّمِ ، إنَّما هُوَ نورٌ یَقَعُ فی قَلبِ مَن یُریدُ اللّه ُ تَبارَکَ و تَعالى أن یَهدِیَهُ ، فإن أرَدتَ العِلمَ فَاطلُب أوَّلاً فی نَفسِکَ حَقیقَةَ العُبودِیَّةِ ، وَ اطلُبِ العِلمَ بِاستِعمالِهِ ، وَ استَفهِمِ اللّه َ یُفهِمْکَ . بحار الأنوار : 1/225/17
امام صادق علیه السلام : دانش به آموختن نیست، بلکه نورى است که در دل هر کس که خداوند تبارک و تعالى بخواهد هدایتش کند، مى افتد. بنا بر این، اگر خواهان دانش هستى، نخست حقیقت عبودیت را در جان خودت جویا شو و دانش را از طریق به کار بستن آن بجوى و از خداوند فهم و دانایى بخواه تا تو را فهم و دانایى دهد.
*****************
لزوم تشنگی و گشنگی(ذهنی) برای کسب حکمت:
رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : نورُ الحِکمَةِ الجُوعُ ، و التَّباعُدُ مِنَ اللّه ِ الشِّبَعُ ، و القُربَةُ إلَى اللّه ِ حُبُّ المَساکینِ و الدُّنُوُّ مِنهُم ، لا تَشبَعوا فَیُطفَأَ نورُ المَعرِفةِ مِن قُلوبِکُم -بحار الأنوار : 70/71/20
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :
گرسنگى، نور حکمت است، و سیرى، مایه دور شدن از خدا - و دوستى با بینوایان و نزدیک شدن به آنها موجب نزدیک شدن به خداست - شکمهایتان را سیر نکنید، که نور شناخت در دلهاى شما مى فسرد
*******************
♦اگر به کسی که تشنه نیست علم را بیاموزید ظلم کرده اید:
رُوِیَ عن النبی ( صلى الله علیه و آله ) أنهُ قَالَ : " إِنَّ عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ ( علیه السلام ) قَامَ فِی بَنِی إِسْرَائِیلَ فَقَالَ : یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ ، لَا تُحَدِّثُوا بِالْحِکْمَةِ الْجُهَّالَ فَتَظْلِمُوهَا ولا تمنعوها أهلها فتظلوهم- اصول کافی- جزء‌اول -ص42
سخن حکیمانه را به جهّال نگویید{که به حدیث ظلم کرده اید}وآنرا از اهلش منع نکنید که به آنها ظلم کرده اید
***************
عنه علیه السلام : أعوَنُ الأشیاءِ عَلى تَزکِیَةِ العَقلِ التَّعلیمُ . غرر الحکم : 3246.
امام على علیه السلام : بهترین کمک براى پرورش خِرد، آموزش دادن است.
***********
الإمامُ الحسنُ علیه السلام : عَلِّمِ النّاسَ ، و تَعَلَّمْ عِلمَ غَیرِکَ ، فتَکونَ قَد أتقَنتَ عِلمَکَ ، و عَلِمتَ ما لَم تَعلَمْ . کشف الغمّة : 2/197.
امام حسن علیه السلام : دانش خود را به دیگران بیاموزان و دانش دیگران را بیاموز؛ زیرا با این کار هم دانش خودت را محکم و استوار کرده اى و هم آنچه را نمى دانسته اى آموخته اى.
*****************
الخضرُ علیه السلام ـ لِموسى علیه السلام ـ : یا موسى ، تَفَرَّغْ لِلعِلمِ إن کُنتَ تُریدُهُ، فإنَّ العِلمَ لِمَن تَفَرَّغَ کنز العمّال : 44176.
خضر علیه السلام ـ به موسى علیه السلام ـ گفت : اى موسى! اگر دانش مى خواهى، خود را وقف آموختن آن کن؛ زیرا دانش از آنِ کسى است که تمام وقتِ خود را صرف آموختن آن کند.
*****************
عنه علیه السلام : لَن یُحرِزَ العِلمَ إلاّ مَن یُطِیلُ دَرسَهُ . غرر الحکم : 7422.
امام على علیه السلام : دانش را به دست نیاوَرد، مگر آن کس که در آموختن آن، پشتکار نشان دهد.
*****************
عنه علیه السلام : لا فِقهَ لِمَن لا یُدیمُ الدَّرسَ غرر الحکم : 10552.
امام على علیه السلام : کسى که در خواندن و آموختن پیگیر نباشد، از فهم و دانش برخوردار نشود.
****************
الإمامُ علیٌّ علیه السلام : لا یُدرَکُ العِلمُ بِراحَةِ الجِسمِ غرر الحکم : 10684.
امام على علیه السلام : دانش، با تن آسایى به دست نمى آید.
***************مدیریت زمان (کارهای متفرقه منتقل شود به دفترچه «کارهای در دست اقدام»)
عنه علیه السلام : فی کُلِّ وَقتٍ عَمَلٌ --غرر الحکم : 6458.
امام على علیه السلام : در هر زمانى، کارى [مناسب آن زمان ]هست
*****
الإمام علیّ علیه السلام مَنِ اشْتَـغَلَ بِغَیْرِالْمُهِمِّ ضَیَّعَ الأَهـَمَّ -غررالحکم ج2 ص330
امام عـلى علیه السلام فرمود: هر کس به کار غیر مهم بپردازد، کار مهم تر را تباه ساخته است!
****************** اهمیت مباحثه:
الإمامُ الباقرُ علیه السلام : تَذاکُرُ العِلمِ ساعَةً خَیرٌ مِن قِیامِ لَیلَةٍ . الاختصاص : 245.
امام باقر علیه السلام : یک ساعت مذاکره علمى، بهتراز یک شب عبادت است.
امام باقر علیه السلام : تَذاکُرُ العِلمِ دِراسَةٌ و الدِّراسَةُ صَلاةٌ حَسَنَةٌ : . الکافى ، ج 1 ، ص 41 .
امام باقر علیه السلام :گفت وگوى علمى درس است ، و درس نمازى نیکو است .
پیامبر صلی الله علیه و آله : إنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ یَقولُ : تَذاکُرُ العِلمِ بَینَ عِبادِی مِمّا تَحیى عَلَیهِ القُلُوبُ المَیِّتَةُ ، إذا هُمُ انتَهَوا فیهِ إلى أمری ؛ عوالى اللآلى ، ج 4 ، ص 78 .
پیامبر صلی الله علیه و آله : خداوند عزّ و جلّ مى فرماید: گفتگوى علمى میان بندگان من از چیزهایى است که دلهاى مرده با آن زنده مى شود ، به شرط آن که در این گفتگوهاى خود به خواسته من بینجامند.
امام على علیه السلام : مَن أکثَرَ مُدارَسَةَ العِلمِ لَم یَنسَ ما عَلِمَ و استَفادَ ما لَم یَعلَم ؛ غررالحکم و دررالکلم ح 8916 .
امام على علیه السلام :هر که بحث علمىِ بسیار کند ، آموخته هایش را از یاد نمى برد و آنچه را که نمى داند ، فرا مى گیرد .
7622 لقاح «1» المعرفة دراسة «2» العلم.
آبستنى معرفت مدارسه علمست، یعنى آبستن شدن کسى بمعرفت یا آبستنشدن
__________________________________________________
(1) در أقرب الموارد گفته: «اللقاح بالفتح مصدر و اسم من الالقاح و ما تلقح به النّخلة» و نیز گفته: «اللقاح بالکسر اسم من الالقاح».
(2) «دراسة» بکسر دال مصدر است از «درس الکتاب اى قرأه».
شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحکم و درر الکلم، ج5، ص: 126
معرفت بمعرفت دیگر بمدارسه علم و خواندن آنست با یکدیگر، و «لقاح» بفتح لام شکوفه را گویند که از درخت خرماى نر بشکوفه درخت ماده در اوّل شکافتن آن مىریزند تا آبستن شود و بنا بر این ممکن است که در اینجا بفتح لام خوانده شود نه بکسر آن و ترجمه این باشد که: آنچه آبستن مىشود معرفت بآن یا آنچه آبستن مىشود آدمى بآن بمعرفت مدارسه علمست.
*************استفاده از قوه تخیل و تصور +اهمیت فهمیدن در حفظ مطلب(در مقابل طوطی وارخواندن)
7623 لقاح العلم التّصوّر و الفهم.
آبستنى علم تصوّر و فهمست، یعنى آبستن شدن کسى بعلم یا آبستن شدن علم بعلم دیگر باینست که خوب تصوّر آن شود و فهمیده شود نه این که چیزى بزبان یاد گیرد و در دل صورت آن در نیاید و نفهمد، و اگر «لقاح» بفتح لام خوانده شود ترجمه اینست که: آنچه آبستن مىشود آدمى بآن بعلم یا آبستن مىشود بآن علم بعلم دیگر تصوّر و فهم است.
**************** اهمیت مباحثه
7624 لقاح الخواطر المذاکرة.
آبستنى خاطرها مذاکره است، «خاطر» چیزى را گویند که در دل در آید و بآن اعتبار محلّ آنرا نیز خاطر مىگویند و بنا بر اوّل مراد اینست که آبستنى بخاطرها یعنى علوم و معارف که در دل در آیند بمذاکره است و اگر مذاکره نشود فراموش میشوند، یا این که آبستنى آنها بعلوم و معارف دیگر بمذاکره است، زیرا که در هر مذاکره نمىشود که از آنها پى بپاره از علوم و معارف دیگر برده نشود و بنا بر دویم مراد اینست که: آبستنى خاطرها بعلوم و معارف بمذاکره است و اگر مذاکره نشود آنها زود از خاطر بدر روند و فراموش شوند، و «لقاح» بفتح نیز مىتوان خواند بر قیاس فقرههاى سابق.
**************اهمیت مباحثه و غلبه بر عادت های بد
7625 لقاح الرّیاضة دراسة الحکمة و غلبة العادة
شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحکم و درر الکلم، ج5، ص: 127
آبستنى ریاضت خواندن حکمت و غلبه عادتست، مراد به «ریاضت» رام کردن نفس است و مطیع گردانیدن آن و «حکمت» چنانکه مکرّر مذکور شد علم راست درست را گویند و مراد اینست که آبستنى کسى بریاضت بخواندن حکمت و غلبه کردن بر عادتست، یعنى غلبه کردن بر عادتهاى بد که نفس مىدارد و زایلکردن آنها از خود، و «لقاح» بفتح نیز خوانده مىتواند شد بر قیاس فقرههاى سابق.
*****************
6564 - فَضْلُ فِکْرٍ وَ تَفَهُّمٍ أَنْجَعُ مِنْ فَضْلِ تَکْرَارٍ وَ دِرَاسَةٍ«1» و دراسة «2».
زیادتى فکر و فهمیدن سودمندترست از زیادتى تکرار کردن و خواندن، یعنى فکر زیاد کردن در مباحثه علمیه تا این که خوب بفهمد آنها را بهترست از این که سرسرى یاد گیرد آنها را و تکرار کند و بخواند.
(1) تکرار بفتح تاء بمعنى مکرّر ساختن است.
در منتهى الارب گفته: «کرّ علیه کرّا بالفتح و کرورا و کرى را کأمیر و تکرارا بالفتح حمله کرد بر وى (تا آنکه گفته) کرّره تکریرا و تکرارا بالفتح و تکرّة بفتح التاء و کسر الکاف و کرکرة بالفتح بارها بر گردانید آنرا».
(2) دراست بکسر دال بمعنى خواندن درس است.
در اقرب الموارد گفته: «درس الکتاب درسا و دراسة (بالکسر) قرأه و أقبل علیه یحفظه».
شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحکم و درر الکلم، ج4، ص: 423
شیوه‌هاى تقویت حافظه
مقدمه:
همه یادگیرى ها نشانى از حافظه دارند. اگر ما تجربه‌هایمان را به کلى فراموش مى کردیم، نمى توانستیم چیزى یاد بگیریم. چه در این صورت زندگى ما متشکل از تجربه‌هاى گذرا مى شد که هیچ گونه پیوندى بین آنها وجود نداشت و حتى از عهده یک مکالمه ساده هم بر نمى آمدیم. براى ایجاد ارتباط با دیگران، شما باید اندیشه‌هایى را که مى خواهید بیان کنید و همچنین مطلبى را که چند لحظه پیش شنیده‌اید، به یاد بیاورید. بدون یارى حافظه، شما حتى نمى توانید درباره خودتان اندیشه کنید زیرا همین مفهوم خود، مستلزم نوعى احساس پیوستگى است که تنها حافظه مى تواند براى شما فراهم کند.
انواع حافظه:
«در یک تقسیم حافظه را مى توان به دو بخش کوتاه مدت و بلند مدت تقسیم کرد که هر یک از این دو، سه مرحله را پشت سر مى گذارند که عبارتند از: 1ـ رمز گردانى، 2ـ اندوزش، 3ـ بازیابى.
مشکل بسیارى از مردم در زمینه حافظه کوتاه مدت است؛ مثلاً بَر شماره‌ى تلفن را پس از شنیدن به قول معروف حفظ مى کنند و ظرف چند دقیقه از یاد مى برند. اما حافظه بلند مدت جالب‌تر است، چون اطلاعات موجود، در آن هرگز فراموش نمى شود. حتى افراد سالمند که ممکن است دچار اختلال حافظه کوتاه مدت باشند از نظر حافظه بلند مدت خود مشکلى ندارند.»[1] اما چه کنیم تا این که از این اطلاعات در حافظه بلند مدت بیشتر و بهتر استفاده کنیم، لذا در این نوشتار ما به شیوه‌هاى بهسازى و تقویت حافظه بلند مدت و چندین نکته دیگر مى پردازیم:
