شیوه‌هاى تقویت حافظه (2)

11. صلوات فرستادن بر محمد و آل محمد (ص).

12. تدریس، از نظر اسلام زکات علم نشر و آموزش آن است، این کار علاوه بر این که باعث باز شدن روزنه‌هاى دانایى مى شود سبب تثبیت مطالب نیز است.

عوامل فراموشى از نگاه روایات:

در کتب حدیثى ما، توصیه‌هایى جهت مبتلا نشدن به فراموشى شده است.

الف) خوراکى هایى که زمینه ساز فراموشى اند: خوردن سیب ترش، خوردن گشنیز (سبز)، پنیر زیاد، افراط در خوردن گوشت حیوان وحشى و گاو.

ب) اعمالى که زمینه ساز فراموشى اند: خواندن نوشته ها‌ى روى قبر ـ راه رفتن میان دو زن ـ حجامت گودى پس سر ـ ادرار کردن در آب راکد ـ علاقه زیاد به نگاه کردن افراد به دار آویخته ـ کوتاه نکردن ناخن ـ اهتمام و تعلق زیاد به امور دنیا ـ پس خورده موش ـ کثرت گناه ـ ترک خواب قیلوله (خواب قبل از ظهر)،[1] و خنده زیاد ـ بى احترامى به استاد ـ مباشرت جنسى زیاد (تحلیل قواى جسمى، تغییر مسیر یافتن مواد سوختى بدن از مغز.

دعاى دفع فراموشى:

امام صادق (ع) به یکى از یاران خود فرمودند: هرگاه موقع نقل حدیثى از ما، شیطان آن را از ذهنت برده باشد دست بر پیشانى ات بگذار و بگو «صل الله على محمد و آل محمد اللهم اِنى اسئلک یا مُذَکِّرَ الخیرِ و فاعله و الآمر به ذکِّرنى ما انسانیه الشیطان.»[2] درود خدا بر محمد و خاندان پاک او خدایا من ترا مى خوانم اى یادآور خیر و انجام دهنده آن واى دستور دهنده به کار نیک به یادم آور آنچه را که شیطان از یادم برده است.

بى تردید در فرهنگ ما مسلمانان که تعلیم و تعلم عبادت است ما نیز مى توانیم هنگام فراموشى مطالب علمى از این دعا کمک بگیریم.

همانند سازى از شیوه‌ى حافظان قرآن:

مسلمانان به قرآن اهمیت خاصى مى دهند و بسیارى به حفظ آن اهتمام مى ورزند در روش‌هاى آنها براى حفظ مى توان به چند نکته اساسى اشاره کرد (اخلاص، توسل به ائمه (ع) و توکل به خدا، پرهیز از گناه، تکرار فردى و گروهى، زمان خاص و مکان خاص براى حفظ و از همه مهم تر احساس مثبت از نقش قرآن در زندگى و علاقه به سخن خدا و معجزه ى جاوید پیامبر (ص).

تذکر:

1) در حاشیه مفاتیح الجنان نوشته شیخ عباس قمى نماز ویژه‌اى براى تقویت ذهن و حافظه بیان شده است و نکات بسیار ارزنده‌اى به همین منظور مستقیماً و غیر مستقیم در کتاب آداب تعلیم و تعلم در اسلام نگارش دکتر سید محمد باقر حجتى بیان شده است. که چون در این نوشته بنا بر اختصار است از بیان آن صرف نظر کردیم.

2) همچنین خواندن دعاى «سبحان من لا یعتدى على اهل مملکته...» بعد از هر نماز، که در قسمت تعبیات شد که در مفاتیح الجنان نقل شده، در تقویت حافظه و دفع فراموشى بسیار مؤثر است.

3) برخى از نکاتى که براى تقویت حافظه و یا عدم فراموشى از منابع حدیثى بیان شده توصیه‌هایى با آثار معنوى است که ثمرات آن تجربه و اثبات شده است و علل برخى از آنها خارج از فهم بشر و علم است.

پى نوشتها

[1] . همان.

[2]. کلیات مفاتیح الجنان شیخ عباس قمى، نشر فاطمه الزهراء، قم، چاپ سوم، 1378، ص823.

منبع :سایت اندیشه قم

 

کل متن تعقل بر روی دانشها مطالعه شود(اضافه شود)

 

اهمیت نوشتن:

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : قَیِّدُوا العِلمَ بالکِتابِ . کنز العمّال : 29332.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : علم را، با نوشتن در بند کشید.

*************

منیة المرید : قالَ رسول اللّه صلى الله علیه و آله : قَیِّدُوا العِلمَ . قیلَ : و ما تَقییدُهُ ؟ قالَ : کِتابَتُهُ منیة المرید : 340.

منیة المرید : پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود : علم را در بند کشید. عرض شد: در بند کشیدن آن چگونه است؟ فرمود: با نوشتن آن.

**************

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : اکتُبُوا العِلمَ قبلَ ذَهابِ العُلَماءِ، و إنّما ذَهابُ العِلمِ بِمَوتِ العُلَماءِ کنز العمّال : 28733.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : دانش را، پیش از رفتن دانشمندان، بنویسید؛ زیرا رفتن علم به درگذشت دانشمندان، است.

**********

الإمامُ الحسنُ علیه السلام ـ لمّا دعا بَنیهِ و بَنی أخیهِ ـ : إنّکُم صِغارُ قَومٍ و یُوشِکُ أن تَکونوا کِبارَ قَومٍ آخَرینَ ، فَتَعَلَّمُوا العِلمَ ، فَمَن لم یَستَطِعْ مِنکُم أن یَحفَظَهُ فَلْیَکتُبْهُ و لیَضَعْهُ فی بَیتِهِ . منیة المرید : 340.

امام حسن علیه السلام ـ آن گاه که فرزندان و برادر زادگان خود را احضار کرد ـ فرمود : شما خردسالانِ قومى (نسلى) هستید که به زودى بزرگان قوم (نسلى) دیگر مى شوید. پس دانش بیاموزید و هر یک از شما که نمى تواند علم را در حافظه اش نگه دارد، آن را بنویسد و در خانه اش نگهدارى کند.

************

الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : اکتُبُوا ؛ فإنَّکُم لا تَحفَظُونَ إلاّ بالکِتابِ . بحار الأنوار : 2/153/46.

امام صادق علیه السلام : بنویسید؛ زیرا جز با نوشتن، حفظ نمى کنید.

**************

عنه علیه السلام : اکتُبُوا ؛ فإنّکُم لا تَحفَظُونَ حتّى تَکتُبوا . الکافی : 1/52/9.

امام صادق علیه السلام : بنویسید؛ زیرا تا ننویسید، حفظ نمى کنید.

**************

عنه علیه السلام ـ لأبی بَصیرٍ ـ : دَخَلَ عَلیَّ اُناسٌ مِن أهلِ البصرةِ فَسَألُونی عَن أحادیثَ و کَتَبُوها ، فما یَمنَعُکُم مِن الکِتابِ ؟ ! أمَا إنّکُم لن تَحفَظُوا حتّى تَکتُبوا . بحار الأنوار : 2/153/47.

امام صادق علیه السلام ـ به ابو بصیر ـ فرمود : عدّه اى از بصریان پیش من آمدند و احادیثى از من پرسیدند و آنها را نوشتند؛ شما چرا نمى نویسید؟ بدانید که تا ننویسید، هرگز حفظ نخواهید کرد.

***************

عنه علیه السلام : القَلبُ یَتَّکِلُ علَى الکِتابَةِ . الکافی : 1/52/8.

امام صادق علیه السلام : دل، به نوشتن آرام مى گیرد.

**********

عنه علیه السلام : الکِتابُ تَرجُمانُ النِّیَّةِ . غرر الحکم : 298.

امام على علیه السلام : نوشته، بازگو کننده نیّت (اندیشه) است.

******

عنه علیه السلام : نِعمَ المُحَدِّثُ الکتابُ . غرر الحکم : 9948.

امام على علیه السلام : خوب سخنگویى است، کتاب (نامه).

*************

عنه علیه السلام : مَن تَسَلّى بالکُتبِ لم تفُتْهُ سَلوَةٌ . غرر الحکم : 8126.

امام على علیه السلام : کسى که خود را با کتابها آرامش دهد، هیچ آرامشى را از دست ندهد.

****************

الإمامُ الصّادقُ علیه السلام ـ للمُفضَّلِ بنِ عُمَرَ ـ : اُکتُبْ و بُثَّ عِلمَکَ فی إخوانِکَ ، فإن مِتَّ فَأورِثْ کُتبَکَ بَنیکَ ، فإنّهُ یَأتِی علَى النّاسِ زَمانُ هَرجٍ لا یَأنَسُونَ فیه إلاّ بکُتُبِهِم . الکافی : 1/52/11.

امام صادق علیه السلام ـ خطاب به مفضّل بن عمر ـ فرمود : بنویس و دانش خود را در میان برادرانت منتشر کن و چون [خواستى ]بمیرى، آن را به پسرانت میراث ده؛ زیرا زمانه اى پر آشوب بر مردم مى رسد که در آن زمان جز با کتابهایشان همدم نشوند.

**************

عنه علیه السلام : کِتابُ المَرءِ مِعیارُ فَضلِهِ و مِسبارُ نُبلِهِ . غرر الحکم : 7261.

امام على علیه السلام : نوشته انسان، معیار فضل او و ژرفا سنج هوش اوست.

************ اهمیت بازنگری نوشته

عنه علیه السلام : إذا کَتَبتَ کتابا فَأعِدْ فیهِ النَّظرَ قَبلَ خَتمِهِ ؛ فإنّما تَختِمُ على عَقلِکَ . غرر الحکم : 4167.

امام على علیه السلام : هر گاه نامه اى نوشتى،پیش از آن که مُهرش کنى، آن را باز نگرى کن؛ زیرا که در حقیقت بر خرد خویش مُهر مى نهى.

****************شروع با بسم الله

عنه صلى الله علیه و آله : مَن کَتَبَ بسمِ اللّه ِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ مُجوَّدَةً تَعظیما للّه ِِ غَفَرَ اللّه ُ لَهُ . الدّرّ المنثور : 1/27.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر کس، به احترام خدا، بسم اللّه الرحمن الرحیم را با خط خوش بنویسد، خداوند او را بیامرزد.

************* اهیمیت ادامه تحصیل(یا تمام کردن یک بحث علمی)- غررالحکم ح 10552 

            امام على علیه السلام : لافِقهَ لِمَن لایُدیمُ الدَّرسَ ؛ حدیث

امام على علیه السلام :آن که آموختن را استمرار نمى بخشد ، از درک دانش بى نصیب است .

******************** اهمیت تحقیق و پژوهش(در مقابل سطحی خواندن وحفظ کردن)

            امام على علیه السلام : لاعَمَلَ کَالتَّحقیقِ ؛ غررالحکم و دررالکلم ، ح 10483 

امام على علیه السلام :هیچ کردارى مانند پژوهش نیست .

******************* اولویت :اول فهمیدن دوم نقل کردن نه برعکس

امام على علیه السلام : عَلَیکُم بِالدِّرایاتِ لابِالرِّوایاتِ ؛ میزان الحکمه ، ح 3355 .

امام على علیه السلام :بر شما باد به فهمیدن ، نه نقل کردن .

 

**********

            پیامبر صلی الله علیه و آله : طالِبُ العِلمِ لایَموتُ أویُمَتَّعَ جِدَّهُ بِقَدرِ کَدِّهِ ؛ حدیث

پیامبر صلی الله علیه و آله :جوینده دانش نمى میرد تا آن گاه ، که به اندازه زحمتش ، از خوش بختى بهره برد.

******************اهمیت پرسیدن وتحمل خواری پرسش

پیامبر صلی الله علیه و آله : مَن لَم یَصبِر عَلى ذُلِّ التَّعَلُّمِ ساعَةً بَقِیَ فی ذُلِّ الجَهلِ أبَدا ؛ بحار الأنوار ، ج 1 ، ص 77 .

پیامبر صلی الله علیه و آله :آن که ساعتى ، خوارىِ فراگرفتن علم را تحمّل نکند ، براى همیشه در خوارى نادانى خواهد ماند .

******

رغبت داشتن و. . . : حدیث داریم: «الْمُتَعَلِّمُ یَحْتَاجُ إِلَى رَغْبَةٍ وَ إِرَادَةٍ وَ فَرَاغٍ وَ نُسُکٍ وَ خَشْیَةٍ وَ حِفْظٍ وَ حَزْمٍ»(مصباح‏الشریعة، ص‏13) شاگرد خوب چند تا چیز می‌خواهد: 1- «رَغْبَةٍ»: یعنی میل. باید به درس علاقه داشته باشد. اگر فردا رادیو گفت: به مناسبت برف و باران مدارس تعطیل است نگوید: جون! معلمش هم بگوید: آخ جون! اصلا کیف می‌کند که درس نمی‌خواند! رغبت ندارد. 2- «إِرَادَةٍ»: باید تصمیم داشته باشد، همت داشته باشد. 3- «فَرَاغٍ»: پدر و مادران خوب آنهایی هستند که سختی کارهای خانه را به عهده می‌گیرند و به بچه بگویند: ما کارهای خانه را انجام می‌دهیم به شرطی که تو درس بخوانی. ترجیح می‌دهند که بگویند: ‌ای دختر! ‌ای! همچین کن، همچین کن! با نفرین و داد و فحش! دخترش را وادار می‌کند به انجام چند تا کار، دختره هم دیگر خسته می‌شود، چند ساعت هم سر کلاس بوده، مادرش هم چند لباس و ظرف و. . . به او می‌دهد و می‌گوید: بشوی! و بالاخره رفوزه می‌شود. فراغت یعنی میدان را باز کنید که آنها تمام بتوانند درس بخوانند. البته کمک به پدر و مادر عبادت است. اما اگر بچه وضعیتش جوری است که اگر چند ساعت در مدرسه بود و در خانه هم کار کرد روح و رمقی برای مطالعه‌اش باقی نمی‌ماند، اگر اینطور است پدر و مادر کمک کنند.-^{استاد قرائتی}

********************** ساکت باش وگوش بده ïمباحثه اش کن و درس بدهïعمل کن(کاربردیش کن)

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع قَالَ:

 أَوَّلُ الْعِلْمِ الصَّمْتُ وَ الثَّانِی الِاسْتِمَاعُ وَ الثَّالِثُ نَشْرُهُ وَ الرَّابِعُ الْعَمَلُ بِهِ

وَ السُّکُوتُ کَالذَّهَبِ وَ الْکَلَامُ کَالْفِضَّةِ.

********************

امیرالمؤمنین علی سلام الله علیه :

إنَّ النَّفسَ حَمِضَةٌ والأُذُنَ مَجّاجَةٌ فَلا تَحُثُّ فَهمَکَ عَلَى الإلحاحِ عَلى عَقلِکَ ورَوِّح مِن عَقلِکَ فإنّ لِکُلِّ عُضوٍ مِنَ الجَسدِ مُستراحاً؛

روح شوق(علم) دارد و گوش علاقه، اما در فهم و فراگیرى، پافشارى مکن و عقلت را گاه آسوده بگذار که هر عضو بدن، نیاز به استراحت دارد.

غرر الحکم : ح ۳۶۰۳